Viktorijino jezero ili Jezero Viktorija je treće jezero po veličini u svetu i najveće je jezero u Africi. Pripada prostorima Tanzanije, Ugande i Kenije. Ime je dobilo po britanskoj kraljici Viktoriji. Viktorijino jezero je dugačko do 400 km, a široko do 320 km. Jezero je dubine 86 m, i spada u plitka jezera.
Nalazi se na 1135 m nadmorske visine, ukupne površine je 69 500 km2 i preseca Ekvator. Klima celokupnog područja je tropska, a zastupljene su dve kišne sezone – prva je u aprilu i maju, a druga je u oktobru i novembru. Najtopliji i najprijatniji meseci su od decembra do februara, sa najvišom temepraturom vazduha od 29 stepena. Viktorijino jezero je okruženo tropskim šumama i savanama.
Prvi čovek iz Evrope, koji je posetio sadašnje Viktorijino jezero, bio je britanski istraživač John Hanning Speke. On je još kao vojnik, dok je služio vojsku kao oficir u Indiji, kod sebe razvio ljubav prema istraživanju prirode i lovu. 1854. godine, zajedno sa Ričardom Bartonom, krenuo je na ekspediciju u oblasti Somalije i Etiopije. Međutim, čim su prispeli na obalu Somalije, doživeli su napad i prekinuli ekspediciju.
To im nije predstavljalo prepreku da, 1856. godine krenu na drugo putovanje, na kome su trebali da istraže rečni sistem centralne Afrike i početno polazište, odnosno izvor reke Nil. Proveli su pola godine u Zanizibaru, nakon pet meseci su stigli u Uđiđi, blizu jezera Tanganjika i bili su prvi Evropljani koji su videli to jezero.
Speke je 1858. godine došao do jezera Ukereva, kome je kasnije, lično on dao ime “Viktorija” (po britanskoj kraljici Viktoriji). Bio je ubeđen da je upravu tu prvo izvorište reke Nil. Međutim, Burton je bio i dalje pri stavu da je to jezero ipak – Tanganjika. Nakon toga, Speke i Burton su se razdvojili. Burton se vratio u Englesku i održao predavanje o svom otkriću. Članovi akademije nisu bili u potpunosti poverljivi, i poslali su ga 1860. godine ponovo u Afriku, sa zoologom James Augustus Grantom.
Ovoga puta, Speke je potvrdio svoje prvobitno otkriće, prateći tok Nila do Viktorijinog jezera, preko Ugande i Sudana. Zbog ratova tamošnjih plemena, morao je da prekine svoje putovanje.Vrativši se u Englesku, sazvan je sastanak Britanskog udruženja za unapređenje nauke sa ciljem da se otvori tema Spekeovog istraživačkog rada u Africi. Nažalost, dan pre održavanja sastanka, Speke je doživeo nesreću i stradao. Sa Spekeovim istraživačkim radom i tvrdnjama, dvanaest godina kasnije se usaglasio i Henry Morton Stanley, velško američki istraživač i novinar.
Nastalo je izdizanjem rubova kotlina, nakon čega su preusmereni tokovi vode. Iz njega počinje da teče jedna od najvećih Afričkih reka – Nil.
Glavna pritoka Viktorijinog jezera je reka Kigara, a najveći otok je Beli Nil. Jezero sadrži 3000 ostrva, od kojih su većina naseljena. Najpoznatija turistička destinacija su ostrva Sese u Ugandi. Najveći okolni gradovi su Kampala, Entebbe, Jinja (Uganda), Kisumu (Kenija), Musoma i Bukoba (Tanzanija). Na obali jezera se nalaze pristaništa – Entebe, Mvanza, Kisumu. Područje Viktorijinog jezera je poznato i po razvijenom brodskom saobraćaju, nautičkom turizmu, kao i sportskom ribolovu.
Viktorijino jezero je veoma bogato ribom, predstavlja stanište više od 200 vrsta ribe, od kojih se posebno izdvajaju vrste ribe iz porodice ciklida (Cichlidae, lat.).
Lokalno stanovništvo se prehranjivalo ribom (posebno vrstom – Oreochromis), a 1950. godine, ta vrsta ribe je potpuno nestala, pa su Britanci naselili još dve vrste ribe – Oreochromis niloticus i Lates niloticus.
Osamdesetih godina prošlog veka, ciklida je nestalo iz jezera, a njihovo prisustvo je sa nekadašnjih 80 %, spalo na samo 1 %, dok se vrsta ribe Lates niloticus povećala sa nekadašnjih 1 %, na 80 %. Ovo je predstavljalo najveće masovno istrebljenje kičmenaka u istoriji.
Veliki masakr u Ruandi, koji se dogodio 1994. godine učinio je da u jezero uplove mnogobrojne žrtve, odnosno njihova mrtva tela, koje je nanosila reka Kagera. Ribari su, da bi sprečili epidemiju, mrtva tela izvlačili ribarskim mrežama.
Veliku štetu jezeru donosi i industrijski otpad, koji se pušta u reke koje se ulivaju u jezero. Zabeleženo je da samo Tanzanija ispusti dva miliona litara otpada dnevno. Na osnovu svega toga, pokrenuta je akcija na međunarodnom nivou, sa ciljem spašavanja i opstanka jezera, kao i sprečavanja izumiranja ciklida.
