Kaspijsko jezero je najveće jezero na svetu, slano je i nazivaju ga još i Kaspijsko more. Smešteno je na području između Evrope i Azije, na površini od 371 800 km2. Plići je severni deo jezera (22 m), iz razloga što ga popunjavaju nanosi reke Volge, a dublji je južni deo (995 m), koji je nastao kao ostatak nekadašnjeg okeana Tethis. Kaspijsko jezero je dugo 1200 km, a široko između 210 i 435 km. Podeljeno je u tri regiona – Severno, Srednje i Južno Kaspijsko jezero.
Dužina obale je oko 6400 km, a više od 900 km obale pripada Iranu. Ukupna količina vode u jezeru iznosi 79 319 km3, a to je 40 % volumena svih jezera na svetu. Volumen jezera zavisi od količine vode koja dospeva u jezero putem reka. U jezero se uliva ukupno 130 reka, od kojih je najznačajnija Volga, koja se sa severa uliva u jezero. Pored Volge, tu su još i Ural, Kura, Terek, Sulak, Emba, Sefirud i ostale. Salinitet jezera se kreće od 0,05 % – 13 %. Kaspijsko jezero poseduje nekoliko manjih ostrva sa ukupnom površinom od oko 2000 km2 , koja se nalaze na severnom delu. U blizini zapadne obale se proteže Kavkaz, dok se azijske stepe protežu na severoistočnoj obali jezera. Kaspijsko jezero je okruženo sa pet država – Rusija, Iran, Azerbejdžan, Turkmenistan i Kazahstan, severno i istočno se nalaze stepe sradnje Azije, a na istočnoj obali je zaliv Kara – Bogaz Gol.
Nastalo je pre 5,5 miliona godina, u vreme kada su se pojavili prvi hominidi (veliki čovekoliki majmuni) iz roda Australopithecus, u Africi. Jezero je pripadalo delu okeana Tethis, koji je bio povezan sa Atlanskim i Tihim okeanom. Pomeranjem kontinenta tokom prošlosti, prekinula se i povezanost sa okeanom, kao i opadanje vode, pa je jedan deo okeana bio zarobljen između kopnenih delova. Mapu Kaspijskog jezera je prvi nacrtao istraživač Soimonov, u XVIII veku, a mapa je objavljena 1720. godine od strane Ruske akademije nauka. U antičko doba, ovo jezero su zvali – Caspium ili Hyrcanium.
Kaspijsko jezero poseduje veoma raznoliku i jedinstvenu floru i faunu. Upravo ovde se nalaze staništa kaspijskih galebova, kaspijske foke i kaspijske čigre. Razvile su se i razne vrste riba, među kojima su najpopularnije – jesetra, kaspijska bela riba, plavi cipal i kaspijski losos. Jezero poseduje ukupno 115 vrsta ribe. Jesetra predstavlja najpoznatiju vrstu ribe (90 % svetske populacije ove ribe se nalazi ovde) i naseljava jezero u velikom broju. Svojim izgledom podseća na kečigu, ali može da bude i mnogo veća. Poznata je po crnom kavijaru, koji se dobija iz njene ikre. Kaspijski crni kavijar spada u jedan od najpoznatijih specijaliteta u kulinarstvu, širom sveta. U Rusiji je kavijar od strane tadašnjih ribara počeo da se pravi još u 12. veku, i smatrao se nacionalnim kulinarskim blagom Rusije. Za vreme cara Ivana Groznog crni kavijar je postao sastavni deo carske kuhinje i trpeze, a od 16. veka pošto ga je probao i papa Julije II, uselio se i u evropsku kuhinju.
Kaspijsko jezero je poznato i po veoma dobro organizovanom saobraćaju, kao i zastupljenom ribolovu. Postoji trajektna linija Turkmenistan – Baku (Azerbejdžan) sa nekoliko linija između Irana i Rusije, koje su namenjene teretu i robi i jedna trajektna linija Baku – Aktau, koja je namenjena prevozu putnika.
Kaspijsko jezero spada u endoreička jezera, što znači da voda iz jezera nikuda ne otiče, već se postepeno gubi isparavanjem. Površina jezera je godinama varirala, tako na primer, 1930. godine, površina Kaspijskog jezera je iznosila 424 300 km3 , 1952. godine 393 200 km2 , a 1957. godine je iznosila 371 000 km2 . Nivo vode u jezeru se menjao kroz prošlost, a ruski istoričari tvrde da je između 13. i 16. veka, podizanje nivoa jezera izazvalo poplave u obližnjim primorskim gradovima. U XX veku su primećene velike promene u opadanju nivoa jezera, a razlog tome su bile brane koje su se intezivno gradile na reci Volgi, čijom se gradnjom nastojao regulisati tok reke. Voda se koristila za dobijanje struje i navodnjavanje poljoprivrednih dobara. Kada se u pomenutom navodnjavanju preteralo, u Kaspijsko jezero je odlazilo sve manje vode, a samim tim je i nivo vode opao. 1980. godine je izgrađena brana, u cilju sprečavanja odliva vode. Međutim, nivo vode je porastao, a voda je počela da se preliva preko brane u zaliv Kara – Bogaz Gol, zbog čega je brana potpuno uklonjena 1992. godine.
Velike rezerve nafte i gasa daju Kaspijskom jezeru zavidan ekonomski značaj. Prostor Kaspijskog jezera predstavlja prostor najranije eksploatacije nafte. Pre sto godina, ovde je crpljeno više od polovine celokupne svetske proizvodnje nafte. Samim tim, zalihe u jezeru nisu još uvek sasvim iskorišćene, a procena OPEC – a (Organizacija zemalja izvoznica nafte), je da se ispod Kaspijskog jezera zalihe nafte kreću od oko 20 % od postojećih svetskih zaliha. Kazahstan i Azerbejdžan imaju najveća strana ulaganja naftnih rezervi. Poseduju 70 % naftnih rezervi i primaju oko 80 % od ukupnih stranih ulaganja u regiji. Takođe je prisutno i velika količina zemnog plina, a najveći proizvođač zemnog plina je Turkmenistan.
Zastupljene su tri ekološke opasnosti po samo jezero: – uništavanje ribe, naročito jesetre i kaspijske foke (lovokradice), – nafta i gas, pri čemu se one razlivaju po jezeru, i od velike količine sumpora, uništava se flora i fauna i – globalno zagrevanje. Takođe, veliki problem koji je još uvek nerešen, predstavlja i status Kaspijskog jezera, odnosno uspostavljanje granica vode, između svih pet priobalnih zemalja.
